11 Ara Dünyanın ilk ‘yapay zeka’ yasası AB Komisyonu’ndan

21 Nisan 2021’de AB Komisyonu, yapay zekâ ile ilgili ilk yasal düzenleme olarak kabul edilen Yapay Zekâ Yönetmeliği (“Yönetmelik”) önerisi kabul edilmişti.

09 Aralık 2023 günü büyük bir gelişme yaşandı. 36 saatlik bir müzakere maratonun ardından AB politika yapıcıları, Yapay Zekanın düzenlenmesinde küresel ölçüt haline gelecek olan düzenlemelerin ne olduğu konusunda siyasi bir anlaşmaya vardı. AB dünyanın ilk ‘Yapay Zeka Yasası’nı kabul etti. (Kaynak )

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen yasayla ilgili olarak şunları söylüyor:

“Yapay zekâ şimdiden gündelik hayatımızı değiştiriyor. Ve bu sadece bir başlangıç. Akıllıca ve yaygın bir şekilde kullanıldığında, yapay zeka ekonomimiz ve toplumumuz için büyük faydalar vaat ediyor. Bu nedenle Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in Yapay Zeka Yasası üzerinde bugün vardığı siyasi mutabakatı memnuniyetle karşılıyorum. AB’nin Yapay Zeka Yasası, Yapay Zeka konusunda dünya çapında ilk kapsamlı yasal çerçevedir. Dolayısıyla bu tarihi bir andır. YZ Yasası, Avrupa değerlerini yeni bir çağa taşımaktadır. Bugünkü anlaşma, düzenlemeleri tanımlanabilir risklere odaklayarak Avrupa’da sorumlu inovasyonu teşvik edecektir. İnsanların ve işletmelerin güvenliğini ve temel haklarını garanti altına alarak, AB’de güvenilir yapay zekanın geliştirilmesini, yaygınlaştırılmasını ve kullanılmasını destekleyecektir. YZ Yasamız, insan merkezli YZ için küresel kural ve ilkelerin geliştirilmesine önemli bir katkı sağlayacaktır.”

Güvenilir yapay zekaya yönelik Avrupa yaklaşımına baktığımızda; geleceğe dönük bir YZ tanımına dayalı olarak tüm üye devletlerde yasa doğrudan aynı şekilde uygulanacak.

Yasayla birlikte risk temelli bir yaklaşım izleniyor.

• Minimum Risk
• Yüksek Risk
• Kabul Edilemez Risk
• Spesifik şeffaflık riski

Üzerinde mutabakata varılan hususun tüm ayrıntıları, nihai bir metin derlenip kamuoyuna açıklanana kadar tamamen onaylanmayacak; bu da birkaç hafta sürebilir. Ancak Avrupa Parlamentosu tarafından yayınlanan bir basın açıklaması, Konsey ile varılan anlaşmanın yapay zekanın aşağıdaki amaçlarla kullanılmasına tamamen yasak getirdiğini doğruluyor:

Kamuya açık yerlerde uzaktan biyometrik tanımlama teknolojisinin kolluk kuvvetleri tarafından kullanılması tamamen yasaklanmadı; ancak parlamento, müzakerecilerin yüz tanıma gibi teknolojilerin kullanımını sınırlamak için bir dizi önlem ve dar istisnalar üzerinde anlaştığını söyledi. Bu, önceden adli izin alınması zorunluluğunu ve kullanımların “kesin olarak tanımlanmış” suç listeleriyle sınırlı olmasını da içeriyor.

Uzak biyometrik kimlik yapay zekalarının geriye dönük (gerçek zamanlı olmayan) kullanımı, “ciddi bir suç işlediğinden şüphelenilen veya hüküm giymiş bir kişinin hedefli aranması” ile sınırlı olacak.

• Mağdurların hedefli olarak aranması (kaçırma, insan ticareti, cinsel istismar),
• Belirli ve mevcut bir terör tehdidinin önlenmesi veya
• Yönetmelikte belirtilen spesifik suçlardan (örneğin terörizm, insan ticareti, cinsel istismar, cinayet, adam kaçırma, tecavüz, silahlı soygun, suç örgütüne katılım, çevre suçu) birini işlediğinden şüphelenilen kişinin yerinin belirlenmesi veya kimliğinin tespit edilmesi.

Konseyin anlaşmaya ilişkin basın açıklamasında, geçici anlaşmanın “düzenlemenin AB hukukunun kapsamı dışındaki alanlar için geçerli olmadığını ve hiçbir durumda üye devletlerin ulusal güvenlik konusundaki yeterliliklerini veya görevlendirilen herhangi bir kurumu etkilememesi gerektiğini açıklığa kavuşturduğu” vurgulanıyor . Ayrıca yapay zeka yasasının yalnızca askeri veya savunma amaçlı sistemlere uygulanmayacağını da doğruluyor.

Konsey, “Benzer şekilde anlaşma, düzenlemenin yalnızca araştırma ve yenilik amacıyla kullanılan yapay zeka sistemlerine veya yapay zekayı profesyonel olmayan nedenlerle kullanan kişilere uygulanmayacağını öngörüyor”

Cezalar ve yürürlüğe girmesi

Uyumsuzluk cezaları, parlamentoya göre ihlale ve şirketin büyüklüğüne bağlı olarak 35 milyon Avro veya küresel cironun %7’si ile 7,5 milyon Avro veya cironun %1,5’u arasında değişen para cezalarına yol açabilir.

Konseyin PR’sinde ayrıca yasaklı yapay zeka uygulamalarının ihlali durumunda daha yüksek yaptırımın (%7) uygulanacağı, yanlış bilgi sağlanması durumunda ise %1,5 oranında ceza uygulanacağı belirtiliyor. Ek olarak, diğer AI Yasası yükümlülüklerinin ihlali durumunda %3’lük yaptırımların uygulanabileceğini söylüyor ancak aynı zamanda geçici anlaşmanın, ihlal durumunda KOBİ’ler ve yeni kurulan şirketler için idari para cezaları konusunda “daha orantılı tavanlara” izin verdiğini de belirtiyor. Dolayısıyla yapay zeka girişimlerinin, ihlaller nedeniyle yapay zeka devlerinin davet edebileceğinden daha küçük cezalarla karşı karşıya kalma olasılığı var gibi görünüyor.

Bugün üzerinde anlaşmaya varılan anlaşma aynı zamanda yasanın kabul edilmesinden sonra aşamalı olarak yürürlüğe girmesine de olanak tanıyor; yasak kullanım durumlarına ilişkin kuralların yürürlüğe girmesine altı ay süre tanınıyor; Şeffaflık ve yönetişim gereklilikleri için 12 ay; ve diğer tüm gereksinimler için 24 ay. Dolayısıyla AB’nin Yapay Zeka Yasasının tam gücü 2026 yılına kadar hissedilmeyebilir.

YSM

YSM’in notu: Yazı içeriği uluslararası haber siteleri ve AB Komisyonu web sitesinden faydalanarak derlenmiştir. Bazı metinlerin çevirisi için Deepl kullanılmıştır. Olası hatalar her zaman olabilir 🙂