08 Eyl Dünya İçin Büyük Tehlike: Elektronik Atıklar
Elektronik atık, pil ve elektrikle çalışan kullanım ömrünü tamamlamış, tamir edilemeyecek seviyede zarar görmüş, veya arızalanmış elektrikli veya elektronik eşyalara denmektedir.
Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan tüm elektronik aletler güncelliğini yitirdiğinde veya kullanım ömrünü tamamladığında atık konumuna gelmektedir. Büyük ev aletleri(buzdolabı, çamaşır makinesi vb.), telekomünikasyon cihazları, ses ve görüntü ekipmanları, küçük ev aletleri vb. gibi tüm cihazlar elektronik atık kategorisi altında toplanmakta ve geri dönüştürülmektedir.
Her yıl yaklaşık 4.500 Eyfel kulesinin ağırlığına eşit olan elli milyon metrik ton e-atık üretiliyor. Çoğu yakılıyor veya çöplüklere atılıyor, bu da kirliliğe, insan sağlığı tehlikelerine ve değerli sınırlı kaynakların kaybına neden oluyor.
Birleşmiş Milletler Üniversitesi’nin Küresel e-atık raporuna göre (kaynak http://ewastemonitor.info/), elektronik ürünlerin yaklaşık 50 milyon metrik ton her yıl atılıyor. E-atık dünyanın en hızlı büyüyen atık akışıdır ve bu eğilim tersine çevrilmediği sürece miktarın 2021 yılına kadar 52,2 milyon metrik tona yükseleceği tahmin edilmektedir.
E-atık dünyanın en hızlı büyüyen atık akışıdır ve çoğu güvenli olmayan bir şekilde işlenir,. Kirliliğe, insan sağlığı tehlikelerine ve değerli sınırlı kaynakların kaybına neden olur.
Artışın birkaç nedeni var. Dünya nüfusu artıyor ve ekonomik refah daha fazla insana ulaşıyor. Teknolojik gelişme hızlıdır ve BT ürünlerinin fiyatı düşerek daha kısa ürün ömürlerine yol açar.
İhraç edilen e-atık, savunmasız toplulukların sağlığını riske atıyor
Çoğu ülke, bu büyük miktarlardaki atılan ürünleri sorumlu ve kaynak verimli bir şekilde ele almakta zorluk çekiyor. 2016 yılında, elektronik atıkların yalnızca yüzde 20’si küresel olarak geri dönüştürüldü. Ürünlerin toplanmasına odaklanılırken, atıkların işlenmesi veya kullanılmış malzemelerin güvenli bir şekilde geri kazanılması için altyapı oluşturmak için yeterli çaba gösterilmedi. Bu, e-atıkların güvenli bir şekilde yönetilebileceği tesis sıkıntısına yol açmıştır. Bunun yerine, e-atık, genellikle yakıldığı, düzenli depolama alanına yerleştirildiği veya gelişmekte olan ülkelere ihraç edildiği artık atıklarla karıştırılmaktadır. E-atık ihracatçıları, genellikle, e-atıkların nasıl ele alınması gerektiğini düzenleyen etkin mevzuattan yoksun olan destinasyonları seçmektedir.
E-atık ihracatı iki ana faktör tarafından yönlendiriliyor: ithalatçı ülkelerde düşük fiyatlı elektroniklere olan talep ve e-atıkları daha sıkı güvenlik yönetmeliklerine uygun olarak yurtiçinde işlemekten daha ucuza ihraç etmenin daha ucuz olması. Batı Afrika ve Asya’nın bazı bölgeleri ortak çöplük alanlarıdır. Bu ülkelerde yerel halk, değerli malzemeleri çıkararak ve satarak geçimini sağlar. Ürünler, çocuklar da dahil olmak üzere yerel işçiler tarafından yeterli koruyucu ekipman olmadan elle demonte edilir, açık havada yakılır veya asitte çözülür ve ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Elektronik ürünler bir dizi toksik madde içerir. Beyin sinir sistemi, akciğerler ve böbrekler için belgelenmiş riskin yanı sıra belirli kanserlerle bağlantıları olan insan sağlığına zararlıdır. Toksik kalıntılar, yerel toplulukların yiyeceklerini, avlarını ve balıklarını yetiştirdiği çevredeki ekosistemleri etkileyerek toprağı, havayı ve suyu sızdırabilir ve kirletebilir. Tehlikeli maddeler hava ve deniz yoluyla diğer kıtalara da yayılmaktadır.
Değerli kaynakların israfı
İnsan sağlığı ve çevre için bir risk olmasının yanı sıra, e-atıkları ele almanın mevcut yolu, olumsuz bir ekonomik etkiye sahiptir. Elektronik ürünler, gelecekteki ürün ihtiyaçlarımızı karşılamak için de gerekli olan bir dizi kıt, değerli kaynak içerir.
2016 yılında elektronik atıkların 55 milyar Euro değerinde altın, gümüş, bakır, platin, paladyum ve diğer geri kazanılabilir malzemeleri içerdiği tahmin edildi.
Döngüsel ekonomi — e-atıkları önleme ve malzemeleri kullanımda tutma
Döngüsel ekonomide ürünler daha uzun süre yeniden kullanılmak üzere tasarlanır ve israf önlenir. Bir ürün kullanılabilir ömrünün sonuna ulaştığında, malzemeler yeni ürünler üretmek için kullanılan değerli kaynaklara dönüşür. Amaç atık oluşmamasıdır. Bunun yerine malzemeler kullanımda tutulur ve zamanla yeniden şekillendirilir.
BT endüstrisi için bu, dayanıklı, yükseltilebilir, onarılabilir ve yeniden kullanılabilir ürünler tasarlamak anlamına gelir. Bunları parçalara ayırmak mümkün olmalı ve hayati bileşenler değiştirilebilir olmalıdır. Ürünün nasıl onarılacağına ilişkin talimatlar hazır bulundurulmalıdır. Ürünün ikinci bir sahibi tarafından veri sızıntısı riski olmadan tekrar kullanılabilmesi için verilerin güvenli bir şekilde silinmesi mümkün olmalıdır. Ayrıca, tehlikeli maddelerin kullanımı azaltılmalı veya ortadan kaldırılmalıdır. Aksi takdirde, ürün kullanım ömrünün sonuna ulaştığında malzemelerin geri dönüştürülmesi zor veya imkansız olabilir.
Bireysel Olarak Neler Yapabiliriz?
Ürünlerinizi mümkün olduğunca uzun süre kullanın. Bu, e-atıkları ve gezegenimiz üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek için yapabileceğiniz en etkili şeydir.
Artık kullanmadığınızda başka birinin ürünü yararlı bulup bulmayacağını düşünün. Satabilir veya hayır kurumuna bağışlayabilirsiniz.
Daha döngüsel bir model sağlamak için tasarlanmış ve onarılarak, yükseltilerek ve yenilenerek birden fazla hayat yaşayabilecek ürünleri seçebilirsiniz.
Kullanım ömrünün sonunda ürünün güvenli ve sorumlu bir şekilde geri dönüştürüldüğünden emin olmak için belirlenen elektronik atıp kutularına bırakabilirsiniz.
Otizm İçin e-atık
Todev (Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı) ve GCL Geri Kazanım iş birliğiyle hayata geçirilen “Otizm için e-atık” projesiyle elektronik atıklar çocukların nitelikli eğitim desteği almasına katkı veriyor. Doğanın korunması için de önemli bir çevre faaliyeti olma niteliği taşıyor.
Sizlerde yaşam alanlarınızda oluşan elektronik atıklarınızı evsel çöplerinizden ayrı toplayabilir, otizmli çocuklarımızın eğitimine destek olabilirsiniz. http://otizmicine-atik.com
Yeşim Mutlu
Yüksek Teknoloji Dergisi, Eylül 2021, Tekno Mutlu
Yorum yok